Вазъи кунунии ҳамкориҳои Тоҷикистон ва Кувайт баёнгари он аст, ки омили амниятӣ дар равобити ҷонибҳо нақши муҳим дорад. Ҳарчанд, ки ин ду кишвар аз лиҳози ҷуғрофӣ аз ҳамдигар дуранд, аммо таъмини амнияти минтақавӣ онҳоро ба ҳам наздиктар намудааст.
Ҷумҳурии Тоҷикистон бо истиқбол аз алоқамандии кишварҳои арабии ҳошияи Халиҷи Форс, аз қабили Давлати Кувайт ба сармоягузории лоиҳаҳои иқтисодии Тоҷикистон, ки аҳамияти миллӣ ва минтақавӣ доранд, ба густариши ҳамкории мутақобилан судманд бо кишварҳои минтақаи мазкур манфиатдор мебошад.
Дар таърихи 30 июни соли 2023 Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон муовини Сарвазир ва Вазири мудофиаи Давлати Кувайт Шайх Аҳмад Фаҳд ал-Аҳмад ас-Сабоҳро ба ҳузур пазируфтанд. Ҷонибҳо аз раванди рушду тавсеаи ҳамкории байнидавлатӣ бо такя ба усулҳои эътимод ва ҳусни тафоҳум, фазои мусоиди ҳамкорӣ ва заминаи боэътимоди шартномавию ҳуқуқӣ изҳори қаноатмандӣ намуданд. Воқеан ҳам, тайи солҳои охир ба назар мерасад, ки Тоҷикистону Кувайт бо пойбандӣ ба санадҳои байналмилалии амниятӣ ибтикороти назаррасеро ҷиҳати густариши ҳамкориҳо рӯйи кор овардаанд.
Ҳамкории ҷониби Тоҷикистон ҷиҳати тавсеаи доираи ҳамёрӣ бо Кувайт дар миқёси сиёсӣ, соҳаҳои иқтисодиву иҷтимоӣ, башарӣ, амният ва дигар арсаҳо ба назар мерасад. Доираи чунин ҳамкориҳо ба Кувайт имкон медиҳад, ки амнияти худро таҳким бахшад, ба субот дар минтақаи Халиҷи Форс ва Осиёи Марказӣ саҳм гузорад, ҳамкориҳои иқтисодиро бо Ҷумҳурии Тоҷикистон ривоҷ бахшад, саҳми ҷаҳонии башардӯстонаро нишон диҳад ва робитаҳои мусбати дипломатиро бо Тоҷикистон ва дигар созмонҳои байналмилалӣ нигоҳ дорад.
Пешвои муаззами миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон зимни вохӯрӣ бо намояндаи Давлати Кувайт аз ҳалли мусолиматомези масоили амниятӣ дар минтақа ва ҷаҳон ҷонибдорӣ намуда, нақши Кувайтро дар ин ҷода созанда хонданд. Воқеан ҳам аз таҳлилҳо бармеояд, ки талошҳои дипломатии Кувайт, ташаббусҳои миёнаравӣ, дипломатияи башардӯстона ва уҳдадориҳои зиддитеррористии он ба ҳалли осоиштаи масъалаҳои амниятӣ ҳам дар сатҳи минтақа ва ҳам дар сатҳи ҷаҳонӣ мусоидат мекунанд. Иштироки фаъолонаи Кувайт дар таъмини субот ва ҳамкорӣ садоқати онро ба таҳкими сулҳу амнияти тамоми ҷаҳон нишон медиҳад. Махсусан, зимни мулоқот дар робита ба масоили дигари мубрами ҷаҳони муосир, аз ҷумла вазъ дар Афғонистон табодули афкор анҷом дода шуд.
Бо дарназардошти вазъи кунунии муносибатҳо, аҳаммияти ҳамкориҳоро ҷиҳати таъмини амният метавон чунин арзёбӣ намуд:
- Ҳамкории зиддитеррористӣ: Тоҷикистон ва Кувайт бо мушкилоти марбут ба терроризм ва ифротгароӣ мувоҷеҳ ҳастанд. Аз ин рӯ, зарур аст, ки робитаҳои миёни ду кишвар дар соҳаи амният густариш дода шавад. Мубодилаи иттилоотӣ-иктишофӣ, табодули иттилоот дар бораи гурӯҳҳои радикалӣ ва ҳамоҳангсозии талошҳо барои пешгирии фаъолиятҳои террористӣ самтҳои асосии ҳамкории миёни ду кишвар дар соҳаи таъмини амнияти минтақавӣ мебошад. Яъне ҳамкориҳои кунунӣ баёнгари он аст, ки ҷонибҳо барои муборизаи муштарак бо таҳдиду хатарҳои ҷаҳони муосир манфиатдор мебошанд.
Ҷиҳати густариш ёфтани ҳамкориҳои амниятӣ баргузор намудани амалиёти муштараки зиддитеррористӣ ба манфиати кор хоҳад буд. Яъне ҳамкорӣ дар амалиёти муштараки зиддитеррористӣ ва табодули таҷриба дар мубориза бо таҳдидҳои умумии амниятӣ аз самтҳои афзалиятноки ҳамкориҳо ба шумор меравад. Ин метавонад таҳқиқоти муштарак, амалиёти ҳамоҳангшуда алайҳи шабакаҳои террористӣ ва табодули таҷриба дар мубориза бо маблағгузории терроризмро дар бар гирад. Таъсиси Гурӯҳи муштараки фаврӣ, ки аз коршиносони амниятӣ аз ҳар ду кишвар иборат аст, метавонад ба ҳамоҳангсозии амалиёт ва табодули иттилоот мусоидат намояд.
- Амнияти минтақавӣ: Тоҷикистон, ки дар Осиёи Марказӣ ҷойгир аст ва кишвари Афғонистон, ки дар он бесуботӣ ҳукмфармост, ҳаммарз аст. Кувайт дар Халиҷи Форс, дар ҳамсоягӣ бо Ироқ ва ҳамсоягии девор дар миён бо Сурия ва Яман ҷойгир буда, ба унвони узви Шурои Ҳамкории Халиҷи Форс (Gulf Cooperation Council – GCC) ба нигоҳ доштани суботи минтақа манфиатдор аст. Яъне ҳар ду кишвар аҳаммияти субот дар минтақаҳои худро дарк менамоянд ва метавонанд дар масъалаҳои амнияти минтақавӣ ҳамкорӣ намуда, саҳми ҳалкунанда дошта бошанд.
Ҷиҳати вусъат бахшидан ба ҳамкории минтақавӣ оид ба амният пешниҳод мегардад, ки манфиатҳои амнияти минтақавии ҷонибҳо дар чаҳорчӯби ниҳодҳои амниятии минтақавӣ, аз қабили Созмони Ҳамкории Шанхай (СҲШ) ва Шурои Ҳамкории Халиҷи Форс (GCC) ҳамоҳанг карда шаванд. Яъне ҷонибҳо метавонанд дар машқҳои муштарак ширкат варзида, тавассути табодули таҷриба дар мубориза бо чолишҳои амнияти минтақавӣ ва дар таҳияи стратегияҳо ва ташаббусҳои амнияти минтақавӣ саҳм гузоранд.
- Ҳамкориҳои ҳарбӣ: Тоҷикистон ва Кувайт бояд дар самти табодули низомиён, барномаҳои омӯзишӣ ва тамринҳои муштараки низомӣ имконияти мавҷудаи худро истифода намоянд. Ҳамкориҳои низомӣ барои боло бурдани зарфияти неруҳои мусаллаҳи Тоҷикистон дар бахшҳои мубориза бо терроризм, амнияти марзӣ ва бартараф намудани офатҳои табиӣ имконият фароҳам меорад.
Бо мақсади тақвият бахшидани ҳамкориҳои ҳарбӣ баргузор намудани барномаҳои омӯзишии муштарак зарур ба шумор меравад. Яъне гузаронидани барномаҳои муштараки омӯзишӣ ва ташаббусҳои баланд бардоштани иқтидор барои беҳбуд бахшидани малака ва тавонмандии неруҳои амниятии ҳар ду кишвар амри зарурӣ мебошад. Ин метавонад барномаҳои табодули кормандони низомӣ, табодули таҷрибаҳои беҳтарин дар амалиёти зиддитеррористӣ ва ташкили машқҳои муштаракро дар бар гирад, ки ба мушкилоти мушаххаси амният нигаронида шудаанд. Масалан, коршиносони кувайтӣ метавонанд барои неруҳои амниятии Тоҷикистон дар бахшҳое чун амнияти марз, усулҳои мубориза бо терроризм ва амнияти киберӣ омӯзиш диҳанд.
- Амнияти иқтисодӣ: Амнияти иқтисодӣ ҷузъи ҷудонашавандаи амнияти миллии ҳар ду кишвар ба ҳисоб меравад. Тоҷикистон ва Кувайт роҳҳои ҳамкориҳои иқтисодиро, ки метавонанд ба суботу амният мусоидат намоянд, дарк намудаанд. Яъне сармоягузорӣ дар лоиҳаҳои инфрасохторӣ, ҳамкориҳои энергетикӣ ва шарикии тиҷоратӣ метавонад ба беҳтар шудани вазъи иқтисодӣ ва коҳиш додани манбаъҳои эҳтимолии бесуботӣ мусоидат намояд.
- Ҳамкорӣ дар соҳаи амнияти сарҳадӣ: яъне тақвияти ҳамкорӣ дар идоракунии амнияти сарҳадӣ барои пешгирии амалҳои ҷиноятии фаромарзӣ, қочоқ ва воридшавии унсурҳои ифротӣ. Ин метавонад таъсиси гузаргоҳҳои муштараки сарҳадӣ, посбонии мунтазами муштарак ва механизмҳои мубодилаи иттилоот байни мақомоти амниятии сарҳадро дар бар гирад. Машқҳои муштараки идоракунии сарҳадҳо ва семинарҳо, инчунин, метавонанд барои баланд бардоштани малакаи касбӣ ва ҳамоҳангӣ мусоидат намоянд.
Таъсиси механизми расмии табодули мунтазам ва саривақтии иттилоот доир ба терроризм, фаъолиятҳои экстремистӣ ва дигар таҳдидҳои амниятӣ яке аз самтҳои самарабахши ҳамкориҳо ба шумор меравад. Инро метавон тавассути таъсиси Кумитаи муштараки иктишофӣ ё ба воситаи имзои созишномаи дуҷониба дар бораи мубодилаи иттилоот ба даст овард. Ҳар ду кишвар метавонанд афсарони алоқаро таъйин намоянд, то иртиботи мунтазам ва ҳамоҳангсозии байни сохторҳои дахлдорро осон намоянд.
- Кумаки башардӯстона: Кувайт дар ҳолатҳои буҳронӣ, ба мисли офатҳои табиӣ ё ҳолатҳои фавқулода ба Тоҷикистон кумаки башардӯстона мерасонад. Ин кумакҳо равобити дуҷонибаи онҳоро таҳким бахшида, аҳаммияти дастгирии ҳамдигарро дар вазъиятҳои душвор нишон медиҳад.
Барои амалӣ намудани ин тадбирҳо, ҳар ду кишвар метавонанд созишномаи ҳамкориҳои дуҷонибаи амниятӣ ба имзо расонанд, ки дар он самтҳои мушаххаси ҳамкорӣ, уҳдадориҳои мутақобила ва таъсиси гурӯҳҳои кории муштарак муайян гардад. Вохӯриҳои мунтазами сатҳи баланд байни кормандони соҳаи амният метавонанд барои баррасии масоил, ҳалли мушкилот ва муайян кардани самтҳои минбаъдаи ҳамкорӣ гузаронида шаванд.
Хулоса, бо ба инобат гирифтани ин тадбирҳо ва татбиқи механизмҳои пешниҳодшуда, Тоҷикистон ва Кувайт метавонанд ҳамкориҳои дуҷонибаи худро дар соҳаи амният густариш диҳанд, чолишҳои муштараки амниятиро самаранок ҳал намуда, ба сулҳ ва суботи минтақа саҳм гузоранд.
Ҳарчанд ҳамкориҳои амниятӣ метавонад танҳо меҳвари равобити Тоҷикистону Кувайт набошад ҳам, як ҷузъи муҳимми ҳамкориҳо боқӣ мемонад. Ҷонибҳо зарурати ҳалли нигарониҳои муштараки амниятӣ ва ҳамкорӣ барои таъмини субот дар минтақаҳои худро эътироф мекунанд.
Саидаҳтам Талбаков,
муовини сардори Раёсати омӯзиши
масъалаҳои амнияти минтақавии
Маркази тадқиқоти стратегии назди
Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон
